تبعید مخالفان در دوره پهلوی دوم به روایت اسناد (مطالعه پژوهی: اسناد و مدارک اداره کل سوم ساواک)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد تاریخ گرایش اسناد و مدارک آرشیوی،پژوهشگر اسناد

2 کارشناسی ارشد علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران.

چکیده

در دوره پهلوی دوم برای دور کردن مخالفان از حکومت، با توجه به فعالیت­های آنان هیئت حاکمه در برابر اعمال و رفتار آنها واکنش نشان می­داد و به همین دلیل اداره کل سوم ساواک از راه‌های مختلف همچون تحت کنترل قرار دادن، ممنوع‌المنبر کردن، دستگیری و بازداشت و تبعید مخالفان اقدام می­کرد. پرویز ثابتی مدیرکل اداره سوم ساواک، که یکی از ادارات مهم سازمان اطلاعات و امنیت کشور در دوره پهلوی دوم با وظیفه اصلی حفظ و تأمین امنیت داخلی بود، از تبعید به‌عنوان شیوه مجازات برای برخورد با مخالفان استفاده می‌کرد. هدف مقاله حاضر، توصیف و تحلیل تبعید مخالفان در دوره پهلوی دوم است. مقاله به دنبال پاسخ دادن به سؤال از چیستی هدف تبعید در دوره پهلوی دوم است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد کنترل تبعیدی‌ها، دوری از مرکز، مناطق مختلف تبعید، تبعید گروهی و فشارهای اقتصادی از شاخص‌های تبعید در این دوره است. روش گردآوری منابع در این تحقیق استفاده از اسناد و مدارک آرشیوی و منابع کتابخانه‌ای است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Exile of opponents in the second Pahlavi period according to documents (Case study: documents of the third General Directorate of Savak)

نویسندگان [English]

  • mohammad reza tamri 1
  • sajad abiari 2
1 MA in history of archives and documents, document researcher
2 Master of Political Science, Faculty of Law and Political Science, Allameh Tabatabai University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

In the second Pahlavi period, in order to keep the opposition away due to their activities, the ruling body reacted against their actions and behavior, and for this reason, the Third General Directarate of Savak used various means such as putting them under control, banning the pulpit, arresting and detaining and deporting the opposition. Parviz Sabeti, director general of the third department of SAVAK, which was one of the important departments of the country's intelligence and security organization during the second Pahlavi period, and its main task was to maintain and ensure internal security. He used exile as a method of punishment to deal with opponents. The purpose of the article is to describe and analyze the exile of opponents in the second Pahlavi period. The article seeks to answer the question of what was the purpose of exile in the second Pahlavi period. The findings of the research show that the control of exiles, distance from the center, different exile areas, group exile and economic pressures are indicators of exile in this period. This research uses the archival documents and library resources.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Exile
  • Third General Administration of Savak
  • Parviz Shabeti
  • Clergy
  • Pahlavi regime
الف) اسناد
مرکز اسناد انقلاب اسلامی (مَراسان)، ش. بازیابی: 1790؛ 1789؛ 2554؛ 2558؛ 879؛ 576؛ 2531؛ 1021؛ 1110؛ 1057؛ 80745؛ 81443؛ 83703؛ 83332.
انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، کتاب 19، تهران: مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، 1384.
یاران امام به روایت اسناد ساواک، شرح مبارزات حضرت آیت‌الله محمدمهدی ربانی املشی، کتاب 21، تهران: مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، 1380.
ب) کتاب
حسینیان، روح‌الله، چهارده سال رقابت ایدئولوژیک شیعه در ایران (1356-1343)، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1383.
دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه دهخدا، تهران: چاپ سیروس، 1335.
روح‌بخش الله‌آباد، رحیم، شبکه پیام‌رسانی در نهضت امام خمینی، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1387.
روح‌بخش الله‌آباد، رحیم، ساواک و روحانیت، ج 1 (بولتن‌های نوبه‌ای ساواک از 25/12/1349-30/6/ 1357)، تهران: سازمان حوزه هنری، 1371.
روح‌بخش الله‌آباد، رحیم، خاطرات خاتم یزدی، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1399.
روحانی، حمید، نهضت امام خمینی، دفتر اول، تهران: مؤسسه چاپ و نشر عروج، 1381.
شاهدی، مظفر، ساواک، سازمان اطلاعات و امنیت کشور (1357-1335)، تهران: موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، 1386.
قانعی‌فرد، عرفان، در دامگه حادثه (گفتگویی با پرویز ثابتی)، لس‌آنجلس: شرکت کتاب، 1390.
معین محمد، فرهنگ فارسی، (متوسط، ج اول)، تهران: امیرکبیر، 1375.
نجاری راد، تقی، ساواک، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1390.
 
ج) مقاله
روح‌بخش، رحیم، «تبعیدهای نهضت روحانیت: بررسی علل و پیامدهای تبعید روحانیان مبارز»، نشریه زمانه، ش 57، خرداد 1386، صص 51-47.
سادات بیدگلی، سید محمود، «تحلیل مؤلفه‌های تبعید مخالفان سیاسی در دورة پهلوی اول (تبعیدی، تبعیدگاه و علت تبعید)»، فصلنامه تحقیقات تاریخ اجتماعی، س 7، ش 14، پاییز و زمستان 1396، صص 134-111.
سادات بیدگلی، سید محمود، «تحلیل مجازات تبعید در دوره پهلوی اول»، فصلنامه گنجینه اسناد، س 27، ش 108، 1396، صص 43-20.