واکاوی عملکرد شبکه دبیر- دانش‌آموز در فرآیند انقلاب اسلامی (شهرهای ساری و بابل)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکترای جامعه شناسی سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران.

چکیده

در شهرهای ساری و بابل که از کانونی‌ترین شهرهای انقلابی مازندران به شمار می‌روند، نقش دبیران و دانش‌آموزان در بروز و ظهور، الهام‌بخشی و پیشتازی تحولات انقلابی، برجسته و شایان توجه است. این گروه‌ها در این دو شهر در موقعیت گروه مرجع، پیشگام و تحریک و تهییج‌کنندة سایر اقشار قرار گرفتند و نقشی محوری بازی کردند. بر این اساس مطالعه پیشینه فکری، بسترهای زمینه‌ای و شبکه ارتباطی شکل‌گرفته در میان گروه‌های دبیر و دانش‌آموز در فرایند انقلاب اسلامی حائز اهمیت بسیار است. پرسش این است که چگونه پیام‌های انقلابی در میان گروه‌های فرهنگی و دانش‌آموز پذیرش شد و در مراحل و مقاطع بعدی اشاعه و گسترش یافت. اشاعه پیام‌های انقلابی از چه روش‌هایی صورت گرفت و چگونه توده انقلابی را با خود همراه کرد. بر مبنای نظریه پخش هاگر استراند این فرضیه تأیید می‌شود که بستری که در دهه ۱۳۴۰ ش در ذهن و افکار جامعه فرهنگی و دانش‌آموز ایجاد شد، ناحیه مناسبی را جهت پذیرش پیام‌های انقلابی فراهم آورد و در دهه 1350 ش با گسترش یافتن پیام‌های انقلابی، موتور محرکه‌ای برای گسترش تحرکات انقلابی و اشاعه آن به‌صورت گلوله برفی و سپس یک بهمن عظیم شد و جمعیت‌های انقلابی را با خود همراه کرد. در این پژوهش از روش گردآوری داده­ها به شکل کتابخانه‌ای و اسنادی و همچنین مصاحبه با کوشندگان انقلابی، بهره برده‌ایم و با صورت‌بندی روند گسترش نیروی انقلابی دبیران و دانش‌آموزان برمبنای نظریه پخش، به بازنمایی نقش اساسی این گروه‌ها در فرایند انقلابی پرداختیم.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Analyzing the performance of the teacher-student network in the process of the Islamic Revolution (Sari and Babol cities)

نویسنده [English]

  • Yaser Saberi
PhD student in Political Sociology, Faculty of Law and Political Sciences, Allameh Tabatabai University, Tehran, Iran
چکیده [English]

In the cities of Sari and Babol, which are considered to be the most focal revolutionary cities of Mazandaran, the role of teachers and students in the emergence, inspiration and leadership of revolutionary developments is outstanding and worthy of attention. In these two cities, these groups were placed in the position of the reference group, pioneer and instigator of other classes and played a pivotal role. Based on this, it is very important to study the intellectual background and communication network formed among teacher and student groups in the process of Islamic revolution. The question is how the revolutionary messages were accepted among the cultural and student groups and spread and expanded in the next stages. What methods were used to spread revolutionary messages and how did it bring the revolutionary masses with them? Based on hoggett Strand's diffusion theory, this hypothesis is confirmed that the platform that was created in the minds and thoughts of the cultural and student society in the 1960s provided a suitable area for accepting revolutionary messages, and in the 1970s, with the spread of revolutionary messages, it became a driving engine. To expand the revolutionary movement and spread it in the form of a snowball and then it became a huge avalanche and took the revolutionary population with it. In this research, we have used the data gathering method of library and document study as well as interviews with revolutionary actors, and by formulating the process of expanding the revolutionary force of teachers and students based on the diffusion theory, we have represented the essential role of these groups in the revolutionary process.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic Revolution
  • Mazandaran
  • teachers
  • students
  • Sari
  • Babol
  • Hoggett Strand's diffusion theory
الف) اسناد
مراسان (مرکز اسناد انقلاب اسلامی)، پرونده شماره: 2484.
ساکما (سازمان اسناد  و کتابخانه ملی ایران)، ش.بازیابی: 7356/290؛ 7388/290؛ 981/290؛ 6264/290؛ 24958/297.
انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، ج 4 تا 22، تهران: مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، 1385-1378.
انقلاب اسلامی در ساری به روایت اسناد ساواک، تهران: مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، 1390.
ب) کتاب
جردن، تری و لستر راونتری، مقدمه‌ای بر جغرافیای فرهنگی، ترجمه سیمین تولایی و محمد سلیمانی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و ارتباطات، 1380.
دیوسالار، علی، فتح تهران و اردوی برق، بی جا: بی‌نا، بی‌تا.
رفیع‌پور، فرامرز، تضاد و توسعه، تهران: دانشگاه شهید بهشتی، 1376.
روزشمار انقلاب اسلامی، ج 5 تا 9، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، 1376-1384.
مهجوری، اسماعیل، تاریخ مازندران، ج 2، ساری: چاپخانه مرکزی، 1345.
ج) مقاله
«ایران‌شناسی با نگاهی دیگر؛ انقلاب اسلامی ایران در استان مازندران (ساری)»، خاطرات آقایان منافی، علی‌پور و دلدار، مجله یاد، ش 49 و 50، بهار و تابستان 1377.
«ایران‌شناسی با نگاهی دیگران؛ انقلاب اسلامی ایران در استان مازندران (ساری)»، خاطرات حجت‌الاسلام حسین غفاری ساروی، مجله یاد، ش 45 و 46، بهار و تابستان 1376.
برزگر، ابراهیم، «نظریه پخش و بازتاب انقلاب اسلامی»، دوفصلنامه پژوهش حقوق و سیاست، س 5، ش 8، بهار و تابستان 82.
حشمت‌زاده، محمدباقر، «انقلاب اسلامی و کشورهای مسلمان»، فصلنامه اندیشه انقلاب اسلامی، س 1، ش1، بهار 81.
د) مصاحبه‌
احمدی فولادی، مهدی، دبیر بازنشسته، ساری، منزل شخصی، 1/6/1393.
روزبهی، حسین، ساری، دبیر بازنشسته، منزل شخصی، 1/6/1393.
صفاریان، علیرضا، دبیر کانون زندانیان سیاسی، تهران، کانون زندانیان سیاسی پیش از انقلاب، 26/3/1393.
گریبان، محمد اسماعیل، دبیر بازنشسته، ساری، منزل شخصی، 31/5/1393.
مراسان (آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی)، مصاحبه با احمد سرخپر، شماره بازیابی: 21251، 21/9/1387.
مراسان (آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی)، مصاحبه با احمد سرخپر، شماره بازیابی: 21299، 29/9/1387.
مراسان (آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی)، مصاحبه با احمد سرخپر، شماره بازیابی: 21335، 24/11/1387.
مراسان (آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی)، مصاحبه با احمد نوریان، شماره بازیابی: 20847، 12/2/1387.
مراسان (آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی)، مصاحبه با حسن اکبری مرزناک، شماره بازیابی: 20821، 29/1/1387.
مراسان (آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی)، مصاحبه با حسن اکبری مرزناک، شماره بازیابی: 20833، 12/2/1387.
مراسان (آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی)، مصاحبه با حسن اکبری مرزناک، شماره بازیابی: 20876، 28/2/1387.
مراسان (آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی)، مصاحبه با سیف الرضا شهابی، شماره بازیابی:  20818، 26/1/1387.
مراسان (آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی)، مصاحبه با سیف الرضا شهابی، شماره بازیابی: 20840، 4/2/1387.
مراسان (آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی)، مصاحبه با عبدالله ابراهیمیان، شماره بازیابی: 8262، 4/4/1386.
مراسان (آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی)، مصاحبه با علی اکبر شهیری، شماره بازیابی: 20837،13/2/1387.
مراسان (آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی)، مصاحبه با علی جهانشاهی، شماره بازیابی: 20881،27/2/1387.
مراسان (آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی)، مصاحبه با علی قائمی امیری، شماره بازیابی: 21482، 4/5/1388.
مراسان (آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی)، مصاحبه با علیرضا شهیری طبرستانی، شماره بازیابی: 20885، 28/2/1387.
مراسان (آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی)، مصاحبه با قاسم واثقی، شماره بازیابی: 20254، 11/4/1386.
مراسان (آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی)، مصاحبه با محمد رحیمی، شماره بازیابی: 20828، 26/1/1387.
مراسان (آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی)، مصاحبه با محمدحسن واصفی، شماره بازیابی: 2698، 19/11/1377.
مراسان (آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی)، مصاحبه با مرتضی حاجی، شماره بازیابی: 5947، 12/2/1379.
هـ) روزنامه
آیندگان، ش 3236، 16/7/1357.
آیندگان، ش 3235: 15/7/57.
آیندگان، ش 3236، 16/7/1357.
آیندگان، ش 3237: 17/7/1357.
آیندگان، ش 3239: 18/7/1357.
آیندگان، ش 3248: 27/7/1357.
اطلاعات، ش 15720، 3/7/1357.
اطلاعات، ش 15731: 17/7/1357.
اطلاعات، ش 15732: 18/7/1357.
اطلاعات، ش 15739: 30/7/1357.
اطلاعات، ش 15741: 2/8/1357.
اطلاعات، ش 15742: 3/8/1357.
اطلاعات، ش 15743/8/1357.
بولتن خبرگزاری پارس، ش 223: 7/8/1357.
بولتن خبرگزارى پارس، ش 225: 9/8/57 و ش 226: 10/8/1357.
بولتن خبرگزارى پارس، ش 227: 11/8/1357.
رستاخیز، ش 1031: 13/7/1357.
رستاخیز، ش 1034: 16/7/1357.
رستاخیز، ش 1036: 18/7/1357.
رستاخیز، ش 1049، 7/8/1357.
رستاخیز، ش 1051: 9/8/1357.
رستاخیز، ش 1054: 12/8/1357.
رستاخیز، ش 1055: 13/8/1357.
کیهان، ش 10585: 18/7/1357.
کیهان، ش 10599: 8/8/1357.
کیهان، ش 10605: 16/10/1357.