تبیین علل گرایش مردم شهرستان‌های نائین و نطنز به انقلاب اسلامی (با تکیه بر اسناد)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکترای تاریخ انقلاب اسلامی، پژوهشکده امام خمینی (س) و انقلاب اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

بررسی عوامل ظهور و گسترش انقلاب اسلامی در شهرستان‌های ایران و گرایش مردم به نهضت اسلامی امام خمینی می‌تواند نظریه‌‌های رایج انقلاب به‌ویژه نظریه‌ ساختارگرایانه‌ را که در دهه‌ هفتاد قرن بیستم میلادی از مقبولیت عام نزد اندیشمندان برخوردار بود و بر نقش ساختارهای جامعه و سیطره‌ آن بر کارگزاران تأکید می‌کرد و هیچ نقشی برای اراده‌ انسان‌ها در به وجودآوردن انقلاب‌ قائل نبود، بی‌اعتبار سازد. از این رو، در این مقاله کوشش شده نقش عوامل کارگزاری و در کنار آن برخی عوامل ساختاری در دو شهرستان مهم استان اصفهان یعنی نائین و نطنز در به وجود آوردن جنبش انقلابی در این شهرستان‌ها بررسی شود. رویکرد پژوهش، توصیفی-تحلیلی با تکیه بر اسناد، مصاحبه با راویان انقلاب در این دو شهر و همچنین سایر داده‌های تاریخی است. بر اساس نتایج پژوهش، تبعید جمع زیادی از فعالان انقلابی قم و تهران، به نائین و انارک در آشنایی آنان با مبانی انقلاب و امام خمینی و خیزش انقلابی آنان تأثیرگذار بود. همچنین در نطنز نیز، به دلیل نزدیکی آن به قم و تهران به‌عنوان پایگاه‌های اصلی انقلاب، منادیان و پیام‌آوران نهضت امام خمینی به‌راحتی توانستند در آن شهر حضور یافته و پیام انقلاب را به مردم منطقه برسانند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Explaining the reasons for the tendency of the people of Nain and Natanz cities towards the Islamic revolution (based on documents)

نویسنده [English]

  • Hossein Ali Ghorbani
. PhD in History of Islamic Revolution, Imam Khomeini and Islamic Revolution Research Institute, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Examining the factors of the rise and spread of the Islamic revolution in the cities of Iran and the tendency of the people towards the Islamic movement of Imam Khomeini can explain the popular theories of the revolution, especially the structuralist theory, which was widely accepted by thinkers in the seventies of the 20th century, and on the role of society's structures and its control over agents. The structuralist theory emphasized and did not consider any role for the will of people in creating the revolution, discrediting it. Therefore, in this article, an attempt has been made to investigate the role of agency factors and some structural factors in two important cities of Isfahan province, Nain and Natanz, in creating a revolutionary movement in these cities. The research method is descriptive-analytical based on documents, interviews with narrators of the revolution in these two cities, as well as other historical data. According to the results of the research, the deportation of a large number of revolutionary activists from Qom and Tehran to Nain and Anark was effective in familiarizing them with the principles of the revolution and Imam Khomeini and their revolutionary uprising. Also, in Natanz, due to its proximity to Qom and Tehran as the main bases of the revolution, the heralds and messengers of Imam Khomeini's movement were able to be present in that city and deliver the message of the revolution to the people of the region.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Natanz
  • Nain
  • Islamic Revolution
  • Pahlavi II
الف) اسناد
 مرکز اسناد انقلاب اسلامی (مَراسان): 1607 ص 99؛ 938 ص 93 و ص 90؛ 2393، ص 92؛ 2393 ص 93؛ 15092 ص 20؛ 1959 ص 140؛ 2386، ص 19؛ 11160، ص 3؛ 15839 ص 3؛ 66 ص 24؛ 160 ص 35؛ 185 ص 25؛ 1851 ص 39؛ 1851، ص 42؛ 1851، ص 51.
کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی (کِمام): ش.ب: 24317؛ 24317؛ 3625، 8325.
سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران (ساکما): ش بازیابی 18484.
اسنادی از انتخابات مجلس در دوره رضا شاه، به کوشش غلامرضا سلامی، تهران: سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی، 1384.
انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک اصفهان شرح مبارزات مردم استان اصفهان در جریان انقلاب اسلامی، کتاب سوم، تهران: مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، 1383.
انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، کتاب نوزدهم، تهران: مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، 1384.
یاران امام به روایت اسناد ساواک، آیت‌الله حاج سید مرتضی پسندیده، تهران: مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، 1380.
ب) کتاب
افشار سیستانی، ایرج، استان اصفهان، تهران: هیرمند، 1378.
امینی، داود، اندیشه و عملکرد فدائیان اسلام، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1385.
آئینه عبرت خاطرات دکتر سیف پور فاطمی، به کوشش علی دهباشی، تهران: سخن، 1379.
تقی زاده انصاری، بدر، نطنز دیروز و امروز، کرج: مؤلف، 1386.
حزب توده از شکل‌گیری تا فروپاشی (1320-1368)، به کوشش جمعی از پژوهشگران، تهران، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، 1387.
حسینیان، روح‌الله، نقش فدائیان اسلام در تاریخ معاصر ایران، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1384.
خمینی، روح‌الله، صحیفه امام خمینی، ج 1، 3، 6 و 8، تهران: مؤسسه‌ی تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، 1378.
دانشنامه گیتاشناسی، ج 2، ‌ترجمه‌ و گردآوری عباس جعفری، تهران: مؤسسه‌‌ی جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی، 1389.
دهقانیان، عباس، تذکره شاعران نطنز از قرن 5 تاکنون، تهران: پَرَشکوه، 1388.
سجادی نائینی، سید مهدی، نائین بلده طیبه، اصفهان: کانون پژوهش، 1379.
شجیعی، زهرا، نخبگان سیاسی ایران از انقلاب مشروطیت تا انقلاب اسلامی ایران، ج 4، تهران: سخن، 1372.
فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور جمهوری اسلامی ایران، نائین، ج 72، تهران: انتشارات سازمان جغرافیایی، 1360.
عباس زادگان، سید محمد، دانش‌آموزان در صحنه: نقش اجتماعی و سیاسی دانش‌آموزان در ایران، تهران: انتشارات سیمای جوان، 1370.
لطفی، یعقوب، انارک، تبعیدگاه مدافعان دین و ولایت، تهران: موزه عبرت ایران، 1393.
مهریار، محمد، فرهنگ جامع نام‌ها و آبادی‌های کهن، ج 1، اصفهان: فرهنگ مردم، 1382.
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره 20، جلسه 16، ص 16.
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره 22، جلسه 73، ص 74.
نامه فرنگستان، ش 5، اول سپتامبر 1934 م‌، صص‌ 219-218.
نراقی، حسن، آثار تاریخی شهرستان‌های کاشان و نطنز، تهران: سلسله انتشارات انجمن آثار ملی، 1348.
ناظم، رزا، تاریخ شفاهی گروه ابوذر، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1382.
ب) مقاله
خاطرات عبائی از تبعیدگاه‌های خویش، مجله یاد، تابستان 1384، ش 76.
رستم، فرهاد، «اسناد: در وزارت دربار 1330 تا 1334 و 1336 تا 1340؛ گزارش‌های روزانه حسین علاء به محمدرضا پهلوی»، فصلنامه تاریخ معاصر ایران، زمستان، ش 2، 1376.
روزهای حماسه و نور (گزارش‌های ساواک و شهربانی رژیم پهلوی)، مجله پانزده خرداد، ش 15.
قربانی، حسینعلی، «بررسی فرایند گسترش تفکر انقلابی در شهرستان نطنز (1357-1340)»، فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی و دفاع مقدس، س 3، ش 2، پاییز و زمستان ۱۳۹۶، صص 89-111.
قربانی، حسینعلی، «چگونگی گسترش نهضت اسلامی در شهرستان نائین (1357-1340)»، فصلنامه تاریخ‌نامه انقلاب (ژرفاپژوه سابق)، س 1، ش 2، پاییز و زمستان ۱۳۹۶، صص 154-137.
ج) مصاحبه
مصاحبه نگارنده با پروین باباخانی، نطنز، 1396: نوار اول.
مصاحبه با حسین عالمی، ‌نائین پنج شنبه 31 فروردین 1396، نوار اول.
مصاحبه با سید عباس قریشی، نائین، پنج شنبه 31 فروردین 1396، نوار اول.
مصاحبه نگارنده با رسول سفیدگر، نائین، جمعه 1 اردیبهشت 1396، نوار اول.
مصاحبه نگارنده با عبدالحسین ایمانی، نائین، 1396.
مصاحبه نگارنده با اکبر عبدالکریمی، نطنز، 1396.
مصاحبه نگارنده با محمدرضا سالکی، نطنز، 1396.
مصاحبه نگارنده با محمدعلی مؤمنی، نطنز. 1396، نوار اول.
مصاحبه نگارنده با علی‌اکبر باباخانی، نطز. 1396: نوار اول
مصاحبه نگارنده با علی سالکی، نطنز، 1396: نوار اول.