نقش شورای انقلاب اسلامی در نهادینه‌سازی انقلاب فرهنگی در دانشگاه‌ها (1359-1357) و شناسایی عوامل عدم تحقق آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری دین‌پژوهی، دانشکده ادیان، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران، پژوهشگر انقلاب اسلامی بنیاد تاریخ‌پژوهی و دانشنامه انقلاب اسلامی قم.

چکیده

مواضع و تعامل چندجانبة شورای انقلاب به عنوان اولین نهاد مجریِ انقلاب فرهنگی در دانشگاه‌‌ها بین سال‌های 1357 تا 1359 با سایر طبقات نقش‌آفرین در انقلاب فرهنگی، که عبارت‌اند از رهبر، دانشگاهیان، دولت و مردم، تأثیر مستقیمی بر نهادسازی و نهادینه‌سازی این مقولة فرهنگی در انقلاب اسلامی داشته است. هدف اصلی این پژوهش آن است که با روش توصیفی-تحلیلی و بررسی اسناد، منابع و مطبوعاتِ موجود، نقش شورای انقلاب در عدم تحقق اهداف انقلاب فرهنگی در بازة زمانیِ مسئولیتش را مورد بررسی قرار دهد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد عدم دستیابی شورای انقلاب به موفقیت مورد نظر امام خمینی در اجرای انقلاب فرهنگی در دانشگاه‌ها بیش از هر چیز در چند امر خلاصه می‌شود: اولاً مشغلة بیش از حد این نهاد در اوایل پیروزی انقلاب اسلامی، ثانیاً برداشت مبهم و ناقص و به تبع آن برنامه‌ریزی غیرجامعِ اعضای آن نهاد از مقولة انقلاب فرهنگی و ثالثاً عدم همکاری و فرمانبرداریِ اولین دولت انقلاب اسلامی و رؤسای دانشگاه‌ها در فرآیند کار. در این میان تنها رهبری امام خمینی و همراهی مردم با اقدامات این نهاد به نحو صحیح صورت گرفته است. نکته راهبردی دیگر آنکه توجه رهبر انقلاب به توأم بودن نهادسازی در کنار نهادینه‌سازیِ مقولة انقلاب فرهنگی در دانشگاه‌‌ها باعث شد تا ایشان در بندِ نهاد خاص نباشد و به علت نواقص موجود، مسئولیت آن را به نهاد جدیدِ ستاد انقلاب فرهنگی واگذار کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The role of the Islamic Revolutionary Council in the institutionalization of the cultural revolution in universities (1979-1981) and identifying the reasons of its fiasco

نویسنده [English]

  • Mohammad Mollaey
. Doctoral student of religious studies, Faculty of Religions, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
چکیده [English]

The positions and multilateral interaction of the Revolutionary Council as the first implementing body of the cultural revolution in universities between 1979 and 1981 with other groups that play a role in the cultural revolution, which include the leader, academics, the government and the people, have a direct effect on the institutionalization of this cultural revolution. The main goal of this research is to investigate the role of the Revolutionary Council in the non-fulfillment of the goals of the Cultural Revolution in the time frame of its responsibility, using the descriptive-analytical method and the review of existing documents, sources and press. The findings of the research show that the failure of the Revolutionary Council to achieve the success desired by Imam Khomeini in implementing the cultural revolution in universities can be summed up in a few effects: firstly, the excessive busyness of this institution in the early days of the victory of the Islamic Revolution, secondly, its vague and incomplete perception and as a result, the non-comprehensive planning of the members of that institution from the category of cultural revolution, and thirdly, the lack of cooperation and obedience of the first government of the Islamic Revolution and the presidents of the universities in the work process. Meanwhile, only the leadership of Imam Khomeini and the people's support with the actions of this institution have been done correctly. Another strategic point is that the leader of the revolution's attention to the coexistence of institution-building and the institutionalization of the cultural revolution category in universities made it not to be bound by a specific institution and, due to the existing shortcomings, handed over its responsibility to the new institution of the Cultural Revolution Headquarters.

کلیدواژه‌ها [English]

  • cultural revolution
  • revolutionary council
  • university
  • institution building
  • institutionalization
الف) اسناد
اسناد لانه جاسوسی امریکا، ج 10، تهران: موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، 1390.
ب) کتاب
آبراهامیان، یرواند، ایران بین دو انقلاب، ترجمه احمد گل‌محمدی و محمدابراهیم فتّاحی ولیلایی، تهران: نی، 1392.
آشنایی با شورای عالی انقلاب فرهنگی، تهران: دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی، 1380.
امام خمینی، صحیفه امام، ج 5، 6، 12، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، 1393.
درس تجربه (خاطرات ابوالحسن بنی‌صدر، اولین رئیس جمهور ایران)، به کوشش حمید احمدی، برلین، انجمن مطالعات و تحقیقات تاریخ شفاهی ایران (برلین) انتشارات انقلاب اسلامی، 1380.
سائلی کرده ده، مجید، شورای انقلاب اسلامی ایران، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1384.
سحابی، عزت‌الله، ناگفته‌های انقلاب و مباحث بنیادی ملی، تهران: گام نو، 1384.
غائله چهاردهم اسفند 1359 ظهور و سقوط ضد انقلاب، تهران: دادگستری جمهوری اسلامی ایران، 1364.
هاشمی رفسنجانی، اکبر، انقلاب در بحران (کارنامه و خاطرات سال 1359)، به اهتمام عباس بشیری زیر نظر محسن هاشمی، تهران، معارف انقلاب، 1384.
هاشمی رفسنجانی، اکبر، دوران مبارزه: خاطرات، تصویرها، اسناد، گاهشمار، زیر نظر محسن هاشمی، ج 1، تهران: معارف انقلاب، 1376.
ج) مقاله
زائری، قاسم و ابوالفضل ذوالفقاری و حاجیه محمدعلی‌زاده، «شناسایی صورت‌بندی گفتمانی واقعه «انقلاب فرهنگی در دانشگاه‌ها» (1359-1363)»، فصلنامه روش شناسی علوم انسانی، س 22، بهار 1395، ش 86.
زائری، قاسم و حاجیه محمدعلی زاده، «تحلیل جامعه‌شناختی روندهای مؤثر بر شکل‌گیری ایده انقلاب فرهنگی در دانشگاه‌ها و شناسایی اسلوب‌های بیانی آن تا مقطع غلبه گفتار اسلامی کردن»، فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران، س 12، پاییز 1398، ش 47.
زائری، قاسم و حاجیه محمدعلی زاده، «تباریابی رخداد «انقلاب فرهنگی در دانشگاه‌ها»؛ بر مبنای همسویی انتقادی روندهای کلان فرهنگی دورة ماقبل انقلاب اسلامی»، فصلنامه راهبرد فرهنگ، دوره 10، بهار 1396، ش 37.
فتوحی، سردار و نعمت‌الله فاضلی، «ریشه‌های تاریخی شکل‌گیری انقلاب فرهنگی مبتنی بر علوم انسانی»، پژوهشنامه انقلاب اسلامی، دوره 9، شهریور 1398، ش 31.
د) روزنامه
اطلاعات، ش 15880، 26/03/1358، ص 11.
اطلاعات، ش 16080، 02/12/1358، ص 3.
اطلاعات، ش 16081، 04/12/1358، صص 2 و 3.
اطلاعات، ش 16083، 06/12/1358. صص 1 و 2 و 3.
اطلاعات، ش 16090، 14/12/1358. ص 12.
اطلاعات، ش 16093، 18/12/1358، ص 8.
اطلاعات، ش 16098، 23/12/1358، ص 10.
اطلاعات، چ2، ش 16101، 27/12/1358، اکثر صفحات.
اطلاعات، ش 16102، 28/12/1358، ص 11.
اطلاعات، ش 16108، 14/ 01/1359، ص 10.
اطلاعات، ش 16109، 16/01/1359، ص 2.
اطلاعات، ش 16110، 17/01/1359، ص 10.
اطلاعات، ش 16111، 18/01/1359، صص 4 و 9.
اطلاعات، ش 16119، 27/01/1359، صص 2 و 12.
اطلاعات، ش 16120، 28/01/1359. ص 2.
اطلاعات، ش 16121، 30/01/1359، صص 1 و 2 و 3 و 12.
اطلاعات، ش 16122، 31/01/1359، ص 12.
اطلاعات، ش 16123، 01/02/1359، صص 2 و 3 و 4.
اطلاعات، ش 16124، 02/02/1359، تمام صفحات.
اطلاعات، ش 16126، 06/02/1359، صص 2 و 3.
اطلاعات، ش 16127، 07/02/1359، صص 3 و 7 و 12.
اطلاعات، ش 16128، 08/02/1359، ص 3.
اطلاعات، ش 16129، 09/02/1359، صص 3 و 12.
اطلاعات، ش 16130، 10/02/1359، ص 10.
اطلاعات، ش 16132، 14/02/1359، ص 8.
اطلاعات، ش 16133، 15/02/1359، ص 11.
اطلاعات، ش 16136، 18/02/1359، ص 12.
اطلاعات، ش 16138، 21/02/1359، صص 2 و 12.
اطلاعات، ش 16140، 23/02/1359، ص 12.
اطلاعات، ش 16142، 25/02/1359. ص 11.
اطلاعات، ش 16143، 27 /02/ 1359، ص 11.
اطلاعات، ش 16145، 29/02/1359، ص 12.
اطلاعات، ش 16147، 31/02/1359، ص 2.
اطلاعات، ش 16156، 12/03/1359، صص 2 و 8 و 9 و 11.
اطلاعات، ش 16157، 13/03/1359، ص 2.
انقلاب اسلامی، ش 118، 22/08/1358، ص 1 و 2.
انقلاب اسلامی، ش 236، 31/01/1359، صص 1 و 16.
جمهوری اسلامی، ش 261، 06/02/1359، صص 7 و 9.
جمهوری اسلامی، ش 274، 22/02/1359، ص 7.
کیهان، ش 10631، 17/11/1357، ص 1.