نقش اشرف پهلوی در فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی دوره پهلوی دوم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار پژوهشکده تاریخ، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران.

2 کارشناسی ارشد تاریخ ایران اسلامی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه الزهراء (س)، تهران، ایران.

چکیده

طبق سیاست‌های دربار پهلوی، زنان حضوری مؤثر در عرصه‌های اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی ایفا کردند. اشرف پهلوی، از متنفذان دربار بود که در برخی فعالیت اقتصادی و اجتماعی این دوران نقش مؤثری ایفا کرد. سؤالات اصلی پژوهش حاضر عبارت‌است از اینکه انگیزه‌ها و نقش اشرف پهلوی در فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی دوم چه بود؟ پژوهش حاضر بر این است که اشرف پهلوی، با توجه به انزوای اجباری دوران کودکی و برون‌گرایی دوران بزرگسالی، انگیزه‌های قدرتمندی برای رسیدن به اهداف اقتصادی، سیاسی و اجتماعی داشت و بهمنظور قدرت‌نمایی و یافتن وجهه اجتماعی، درصدد  کسب منافع مادی از قِبَلِ این فعالیت‌ها بود. مقاله حاضر با روش تحقیقات تاریخی و رویکرد توصیفی-تحلیلی، مبتنی بر استفاده از منابع کتابخانه‌ای و اسناد آرشیوی موجود در سازمان اسناد ملی ایران و مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تدوینشده است. نتیجه حاصل از این پژوهش مؤید تلاش اشرف در برون‌داد انگیزه‌های جاه‌طلبانه وی در جبران کمبودهای دوران کودکی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The role of Ashraf Pahlavi in the economic and social activities of the second Pahlavi period

نویسندگان [English]

  • ELHAM MALEKZADEH 1
  • Samaneh Najjarzadeh Kalishmi 2
1 Associate Professor of History Research Institute, Research Institute of Humanities and Cultural Studies, Tehran, Iran
2 MA in History of Islamic Iran, Faculty of Literature and Humanities, Al-Zahra University (S), Tehran, Iran
چکیده [English]

According to the policies of the Pahlavi court, women played an effective role in the social, political, cultural and economic fields. Ashraf Pahlavi was one of the influencers of the court who played an effective role in some economic and social activities of this era. The main questions of the current research are what were the motivations and role of Ashraf Pahlavi in the economic and social activities of the second Pahlavi period? The current research is based on the fact that Ashraf Pahlavi, due to the forced isolation of his childhood and the extroversion of her adulthood, had strong motivations to achieve economic, political and social goals, and in order to show her power and gain social image, she tried to gain material benefits through these activities. The present article was compiled with the method of historical research and descriptive-analytical approach, based on the use of library resources and archival documents available in the National Library of Iran and Islamic Revolution Document Center. The result of this research confirms Ashraf's efforts in the output of her ambitious motives in compensating for the shortcomings of his childhood.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ashraf Pahlavi
  • second Pahlavi period
  • economic activity
  • social activity
  • political activity
الف) اسناد
مرکز اسناد انقلاب اسلامی (مراسان)، شماره بازیابی: 406: ص170؛ 768: ص 26؛ 771: ص 24؛ 7787: ص 100؛ 768: ص 26؛ 690: ص 10؛ 768: ص 62؛ 00592041: ص 41؛ 630: ص 53 و 54؛ 3183: ص 75‌؛ 3185‌: ص 21؛ 3144‌: ص 13 و 14؛ 399: ص 7‌، 83 و 84؛ 399: ص 120؛ 9286: ص 55؛ 269: ص 28.
سازمان اسناد و کتابخانة ملی ایران (ساکما): 2425/230: 86؛ 6828/370: 30؛ ‌310/73217: 2؛ 293/63533: 11؛ 240/28508: 7؛ 310/72583: 3؛ 240/11381: 2 و 3؛ 230/22312: 21؛230/22312: 65؛ 264/27136: 5.
اداره اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه (استادوخ)، شماره بازیابی: 1355، 55/166/102/17؛ 1344‌، 43‌، 3/19‌، 2.
موسسه تاریخ معاصر ایران‌‌ (متما)، شماره بازیابی: 38293.
مؤسسه پژوهشهای سیاسی (مپس‌)، شماره بازیابی:  9121: ص 5.
آذری شهرضایی‌، رضا، اسنادی از عملکرد خاندان پهلوی، تهران‌: وزارت امور خارجه‌، 1381.
اسناد لانه جاسوسی آمریکا، دانشجویان مسلمان پیرو خط امام‌، تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی‌، 1386.
زنان دربار به روایت اسناد ساواک (اشرف پهلوی)‌، تهران‌: مرکز مطالعات وزارت امور خارجه، 1381.
زنان دربار به روایت اسناد ساواک (شمس پهلوی)، تهران‌: مرکز مطالعات وزارت امور خارجه، 1381.
ب) کتاب
آ. ر، حمید، (‌بی‌تا)، مفاسد و جنایات خاندان پهلوی، بی‌جا: بی‌نا.
بلیچی‌، آلبرتو، زندگی و عیاشی‌های اشرف «ام افساد»، ترجمه م الهام‌، بی‌جا: بهروز، بی‌تا.
بهنود، مسعود، این سه زن، تهران‌: علم‌، 1374.
بیهان‌، اینکه، پهلوی استوری، ترجمه احمد مرعشی‌، تهران‌: بشیر علم و ادب‌، 1379.
پارسونز، آنتونی‌، غرور و سقوط، ترجمه حسن پاشا شریفی‌، تهران‌: راه نو، 1363.
پندار، حسین‌، اشرف پهلوی، تهران‌: آذرین مهر1393.
پهلوی‌، اشرف‌، خاطرات اشرف پهلوی، تهران‌: به آفرین‌، 1395.
سخنان والاحضرت اشرف پهلوی‌، تهران‌: مرکز انتشارات و روابط عمومی‌، 1353.
پهلوی‌، محمدرضا، پاسخ به تاریخ، بی‌جا: بی‌نا، بی‌تا.
پهلوی‌، محمدرضا، مأموریت برای وطنم، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، بی‌تا.
پیرنیا، منصوره‌، سالار زنان ایران، واشنگتن: بی نا، 1995.
حکیم الهی‌، نصرت‌اله‌، عصر پهلوی و تحولات ایران، تهران‌: علمی‌، 1346.
دلدم‌، اسکندر، من و فرح، تهران‌: نوش آفرین‌، 1380.
دیبا، فریده، دخترم فرح، تهران‌: به آفرین‌، 1379.
راجی‌، پرویز، خدمتگذاران تخت طاووس‌، ترجمه ح‌. ا. مهران‌، تهران‌: بی‌نا، 1394.
رفیع‌زاده‌، منصور، خاطرات منصور رفیع زاده، ترجمه اصغر گرشاسبی‌، تهران‌: اهل قلم‌، 1376.
سعیدی‌، حسن‌، زن اژدها زندگینامه اشرف پهلوی، تهران‌: مروارید، 1391.
شاهدی‌، مظفر، مردی برای تمام فصول اسد الله علم و سلطنت محمدرضا پهلوی، تهران‌: مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی‌، 1379.
صمیمی‌، مینو، پشتپرده تخت طاووس، ترجمه حسین ترابیان‌، تهران‌: اطلاعات‌، 1368.
علم‌، اسدالله‌، گفتگوهای من با شاه، تهران‌: طرح نو، 1371.
فردوست‌، حسین‌، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی، ترجمه عبدالله شهبازی‌، تهران: اطلاعات‌، 1395.
فرهمند، جلال؛ جدیدی، مختار، پهلوی‌ها، ج 1 تا 3، تهران‌: مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران‌، 1382.
فرهنگ شعارهای انقلاب اسلامی، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی‌، 1390.
فرمانفرمائیان‌، منوچهر، از تهران تا کاراکاس: نفت و سیاست در ایران، تهران‌: تاریخ ایران‌، 1373.
مجتبی‌زاده‌، کاظم‌، فساد در رژیم پهلوی دوم‌، تهران‌: مرکز اسناد انقلاب اسلامی‌، 1386.
مکی‌، حسین‌، تاریخ بیستساله ایران، ج 4، تهران: ناشر، 1361.
تبه کاری‌های اداری غارتگران ثروت‌های ملی و طبیعی را بشناسیم، دیکتاتوری 25 ساله و فاجعه نظام اداری ایران‌، بی‌جا: کورش‌، 1358.
میلانی‌، عباس‌، معمای هویدا، تهران‌: دختران، 1382.
نراقی‌، احسان‌، از کاخ شاه تا زندان اوین، ترجمه سعید آذری‌، تهران: رسا،1373.
نهضت آزادی ایران‌، صفحاتی از تاریخ معاصر ایران، اسناد نهضت آزادی ایران 1354-1357 ش، ج 9‌، تهران‌: نهضت آزادی‌،1362.
هویدا، فریدون‌، سقوط شاه، ترجمه ح‌. ا. مهران‌، تهران‌: اطلاعات‌، 1393.
ج) مقاله
سالار کیا، مژده، «نظری آدلر در داستان فریدون و فرزندانش»، رشد آموزش زبان و ادب فارسی‌، ش 2، زمستان 1391، صص 22 - 25‌.
فهندژ سعدی‌، معصومه؛ کاوه پیش‌قدم، کاظم، «تأثیر دیدگاه‌های فمینیسم بر عملکرد زنان در دوران پهلوی دوم با تأکید بر عملکرد اشرف پهلوی در فاصله سال‌های 1320 تا 1357»، پژوهشنامه تاریخ سیاست و رسانه، س 2‌، ش 1‌، بهار 1398، صص 45-55.
ناصری چوبلو، عبدالله، پلنگ سیاه دربار، زمانه، س 4، ش 4، زمستان 1384 صص 30 تا 34.
د) روزنامه
پهلوینامه، مرکز اسناد انقلاب اسلامی‌، شماره بازیابی 9286.
روزنامه کیهان، 10 بهمن 1347‌، ش 7657.
روزنامه کیهان، 7 آبان 1321‌، س1‌، ش 5.
هـ) منابع تصویری
اتومبیل رولز رویس سوپر لوکس اشرف پهلوی در کاخ سرشناس تهران‌»، گزارش تی وی پلاس.
مستند جنجالی اشرف همزاد شاه، یوتیوب.
مستند بی‌بی‌سی، 16 ژانویه 2016.