بررسی تأثیر انجمن ایران و آمریکا بر ساختار نهادهای آموزشی در ایران (1357-1342 ش)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکتری تاریخ ایران بعد از اسلام، گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه بین‌المللی امام‌خمینی (ره)، قزوین، ایران و مدرس گروه تاریخ دانشگاه محقق اردبیلی

چکیده

از دیرباز موقعیت ژئوپلیتیکی ایران، توجه سیاست‌گذاران بسیاری از کشورها را به خود جلب کرده است. دراین‌بین یکی از کشورهایی که درصدد رابطه سیاسی و فرهنگی با ایران برآمد آمریکا است. تغییر سیاست‌های کلی آمریکا بعد از جنگ جهانی اول موجب شد تا این کشور از انزوای سیاسی خارج شود و خود را در عرصه جهانی به‌عنوان یک کشور ابرقدرت مطرح نماید. در نیمه دوم قرن نوزدهم آمریکا بر آن شد تا روابط فرهنگی خود را با جهان ازجمله خاورمیانه گسترش دهد که ایران هم جزو این مناطق بود. در این برهه زمانی روابط فرهنگی آمریکا و ایران کاملاً در خطوطی مجزا از روابط سیاسی صورت می‌گرفت؛ اما در دوره پهلوی دوم اهداف فرهنگی آمریکا کاملاً منطبق بر اصول سیاست خارجی این کشور بود. راه‌اندازی نهادهای فرهنگی در ایران از جمله انجمن ایران و آمریکا برای رسیدن به همین اهداف بود. ازاین‌رو تلاش و فعالیت‌های مستقیم فرهنگی آمریکا از طریق انجمن برای جست‌وجوی شیوه نزدیک‌شدن به جوانان را می­توان یکی از زمینه‌های کنترل نظام آموزشی و تربیتی عنوان کرد؛ بنابراین پژوهش حاضر به روش تاریخی و مبتنی بر اسناد و گزارش‌های آرشیوی و با بهره‌گیری از رویکرد توصیفی-تحلیلی درصدد تبیین این مسئله است. یافته‌های پژوهش بیانگر آن است که برنامه‌های فرهنگی آمریکا در قالب انجمن ایران و آمریکا کاملاً با سیاست خارجی آمریکا در ایران برای تأثیرگذاری در سطوح آموزشی و دانشگاهی کشور منطبق بود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigating the influence of the Iranian-American Association on the structure of educational institutions in Iran (1964-1979)

نویسنده [English]

  • MOHSEN PARVISH
Doctorate in History of Iran after Islam, Department of History, Faculty of Literature and Humanities, Imam Khomeini International University, Qazvin, Iran and Lecturer of History Department of Mohaghegh Ardabili University
چکیده [English]

For a long time, Iran's geopolitical position has attracted the attention of policy makers of many countries. In the meantime, one of the countries that seeks political and cultural relations with Iran has been the United States. The change in the general policies of the United States after the First World War made this country come out of political isolation and present itself as a superpower in the world arena. In the second half of the 19th century, America decided to expand its cultural relations with the world, including the Middle East. At this point, cultural relations between America and Iran were completely separated from political relations; But during the second Pahlavi period, American cultural goals were completely in line with the foreign policy principles of this country. The establishment of cultural institutions in Iran, including the Iranian-American Association, was to achieve these goals. Therefore, the effort and direct cultural activities of America through the association to find a way to approach the youth can be considered as one of the areas of control of the education and training system; Therefore, the current research is trying to explain this issue using a historical method based on archival documents and reports and using a descriptive-analytical approach. The findings of the research show that the American cultural programs in the form of the Iranian-American Association were completely consistent with the American foreign policy in Iran to influence the educational and academic levels of the country.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Associations
  • cultural goals
  • America
  • educational institutions
  • Iranian and American Association
الف) اسناد
سازمان اسناد و کتابخانه ملی (ساکما): 33382/293؛37549/297؛ 22899/296؛ 5682/293؛ 26392/297؛48003/297؛40679/310؛ 35183/230؛107797/293؛ 26650/240؛37723 /230؛ 48003/297؛ 37723/230؛ 7758/350؛ 28199/264؛ 104496/298؛ 5195/998؛ 40509/293؛ 45693/297؛ 79271/293؛ 89076/240؛414/297/98؛67574/293.
ادارة اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه (استادوخ): 102-25-12-1323؛ 33-12-1324.
اسنا‌د روابط خا‌رجی‌ امریکا‌ دربا‌ره‌ نهضت‌ ملی‌ شدن‌ نفت‌ ایران، ترجمه‌ عبدالرضا‌ (هوشنگ‌) مهدوی، اصغر اندرودی، تهران: علمی، 1383.
اسناد لانه جاسوسی آمریکا، ج 1 تا 11، به کوشش دانشجویان مسلمان پیرو خط امام، تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، 1386.
ماجرای سوءقصد به شاه در کاخ مرمر به روایت اسناد ساواک، تهران: مرکز بررسی اسناد تاریخی، 1387.
ب) کتاب
خامه‌ای، انور، خاطرات انور خامه‌ای، تهران: بینا، ۱۳۶۳.
روبین، باری، جنگ قدرت‌ها در ایران، ترجمه محمود مشرفی، تهران: انتشارات آشیانی، ۱۳۶۳.
ساتن، الول، نفت ایران، ترجمه رضا رئیس توسی، تهران: صابرین، ۱۳۷۲.
صدیق، عیسی، تاریخ و فرهنگ ایران، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۵۳.
کینزر، استفن، همه مردان شاه، ترجمه شهریار خواجیان، تهران: شرکت انتشارات اختران کتاب، ۱۳۸۲.
گازیوروسکی، مارک جی، دیپلماسی آمریکا و شاه، ترجمه جمشید زنگنه، تهران: رسا، ۱۳۷۲.
لپینگ، بریان، سقوط امپراطوری انگلیس و دولت دکتر مصدق، ترجمه محمود عنایت، تهران: انتشارات کتاب‌سرا، ۱۳۶۵.
نانز، آلن و یونا الکساندر، تاریخ مستند روابط دوجانبه ایران و آمریکا، ترجمه سعیده لطفیان، تهران: قومس، ۱۳۷۸.
نای، جوزف، قدرت نرم، ترجمه سید محسن روحانی و مهدی ذوالفقاری، تهران: دانشگاه امام صادق(ع)، ۱۳۸۹.
هوشنگ مهدوی، عبدالرضا، سیاست خارجی ایران در دوره پهلوی، تهران: نشر البرز، ۱۳۸۰.
ج) مقاله
«نقدى بر سازمان دیپلماسى ایران عصر پهلوى»، گفت‏وگو با مجید مهران، فصلنامه تاریخ معاصر ایران، ش 9، بهار 1378، صص 247-338.
د) روزنامه
اخبار هفته، س 3، ش 1، پنج‌شنبه 11 اردیبهشت 1337.
اخبار هفته، س 3، ش 2، پنج‌شنبه 17 اردیبهشت 1337.
اخبار هفته، س 4، ش 12، پنج‌شنبه 21 تیر 1338.
اطلاعات، س 38، ش 747، 1343.
اطلاعات، س 40، ش 12007، 31 خرداد 1345.
کیهان، شنبه 4 آبان‌ماه 1342، ش 6079.
مرزهای نو، ش 9، 1356.
مرزهای نو، ش 12، 1344.
هـ) لاتین
Richard T. Arndt, The First Resort of Kings: American Cultural Diplomacy in the Twentieth Century, Publisher ‏: ‎ POTOMAC BOOKS; New edition, 2007.