تحلیل نقش بازاریان و روحانیت در پیروزی انقلاب اسلامی در قزوین (مبتنی بر نظریه بسیج اجتماعی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکترای تاریخ ایران بعد از اسلام و مدرس گروه تاریخ، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)، قزوین، ایران.

چکیده

پیروزی انقلاب اسلامی ایران از یک منظر، نتیجه حضور قشرها و طبقات مختلف اجتماعی با هدایت و حمایت بازاریان و روحانیت در شهرهای مختلف بود. در جریان نهضت اسلامی، تعامل و همکاری بازاریان و اصناف و علما با انگیزه ­های دینی و فرهنگی نقشی پررنگ در بسیج سیاسی مردم و مدیریت مبارزات انقلابی ایفا کرد. شهر تاریخی قزوین با داشتن بازاریان و علمای سرشناس ازجملة این مراکز بود. تبیین عملکرد این دو لایه­ی اجتماعی در تداوم و پیروزی انقلاب و بسیج و آگاهی طبقاتی مردم در سال­های 1357-1356 ش، مسئله­ اصلی نوشتار حاضر است. این مقاله با رویکرد تاریخی و تکیه بر اسناد منتشرشده، خاطرات، روزنامه ­ها و مصاحبه، مترصد پاسخ به این پرسش است که نقش و عملکرد روحانیون و بازاریان شهر قزوین در مبارزات انقلاب اسلامی چه بوده است؟ یافته­ ها نشان می­دهد دو قشرِ سنتیِ بازاری و روحانی در تقابل با سیاست­ های غیردینی رژیم پهلوی در مراحل مختلف نهضت اسلامی از ابتدا تا بهمن 1357 به کنشگری پرداختند و نقش پررنگی در بسیج مردم، مدیریت مبارزات و پیروزی انقلاب اسلامی در این شهر داشته ­اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Analyzing the role of marketers and clergy in the victory of the Islamic revolution in Qazvin (based on social mobilization theory)

نویسنده [English]

  • masoud adinehvand
PhD in History of Iran after Islam and Lecturer of History Department, Imam Khomeini International University (RA), Qazvin, Iran.
چکیده [English]

The victory of the Islamic Revolution of Iran was the result of the presence of different social groups and classes with the guidance and support of marketers and clergy in different cities. During the Islamic movement, the interaction and cooperation of marketers, unions and scholars with religious and cultural motivations played a prominent role in the political mobilization of the people and managing of revolutionary struggles. The historical city of Qazvin with famous marketers and scholars was one of these centers. Explaining the performance of these two social layers in the continuance and victory of the revolution and the mobilization and class consciousness of the people in the years 1978-79 is the main subject of the present article. This article, with a historical approach and relying on published documents, memoirs, newspapers and interviews, tries to answer the question “what was the role and performance of Qazvin clerics and marketers in the Islamic revolution campaigns?” The findings show that the two traditional market and spiritual strata were active in different stages of the Islamic movement from the beginning to February 1979 in opposition to the non-religious policies of the Pahlavi regime and played a prominent role in mobilizing the people, managing the struggles and the victory of the Islamic revolution in this city.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Bazar/Bazarian
  • mosque/spirituality
  • social mobilization
  • Islamic revolution
  • Qazvin
الف) اسناد
مرکز اسناد انقلاب اسلامی (مراسان): ش.بازیابی 1309، 14434.
آرشیو حوزه هنری استان قزوین: ش. سند 115-46؛ 116-46؛ 125-46؛ 151-46؛ 132-46 ج.
مرکز اسناد ریاست‌جمهوری اسلامی ایران (مارجا): ش. سند 4002/3 ج؛  4003/3 ج؛ 4005/3 ج.
اسناد انقلاب اسلامی، ج 4، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1374.
امام در آئینۀ اسناد: سیر مبارزات آیت­الله خمینی (ره) به روایت اسناد شهربانی، ج 3، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار آیت­الله خمینی، 1386، چ 2.
امام در آئینۀ اسناد: سیر مبارزات آیت­الله خمینی در آیینۀ اسناد به روایت ساواک. ج 8، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار آیت­الله خمینی، 1386، ج 2.
انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک: استان قزوین، ج 1،2،3، تهران: مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات. 1393.
انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، ج 11، تهران: مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، 1381.
انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، ج 5، تهران: مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، 1378.
مساجد استان قزوین به روایت اسناد ساواک. تهران: مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، 1395.
یاران امام به روایت اسناد ساواک: آیت­الله سید عباس ابوترابی به روایت اسناد ساواک، تهران: مرکز بررسی اسناد تاریخی، 1392.
یاران امام به روایت اسناد ساواک: آیت­الله هادی باریک‌بین به روایت اسناد ساواک، تهران: مرکز اسناد تاریخی وزارت اطلاعات. 1395.
ب)کتاب­
آتشگران، مسعود، سلوکی در پروا: گذری بر حیات سیاسی و اجتماعی آیت­الله شیخ هادی باریک­بین، تهران: سوره مهر، 1399.
آقاعلیخانی، حسین، خاطرات، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1391.
بشیریه، حسین، انقلاب و بسیج سیاسی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1372.
تیلی، چارلز، بسیج و انقلاب، ترجمه جواد مرشدی­زاده، تهران: پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی، 1385.
حسینیان، روح­الله، چهارده سال رقابت ایدئولوژیک شیعه در ایران، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1383.
خاطرات آیت­الله خزعلی، به کوشش حمید کرمی­پور، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1382.
خاکساران، محمد، خاطرات، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1383.
خزائلی و دیگران، «مسجدالنبی تبلور حیات شهری در قزوین»، مجموعه مقالات قزوین، ج 2، به کوشش مهرزاد پرهیزکاری، تهران: روناس، 1390.
دفرونزو، جیمز، انقلاب اسلامی ایران از چشم­انداز نظری، ترجمه حمیرا مشیرزاده، تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران، 1379.
شیرخانی، علی، انقلاب اسلامی در قزوین، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1388.
ج) روزنامه
اطلاعات، شماره، 15780، یکشنبه 19 بهمن 1357، ص 6.
اطلاعات، شماره 15764، شنبه 30 دی 1357، ص 6.
کیهان، شماره 10625، سه­شنبه 10 بهمن 1357، ص 4.
د) مصاحبه­
گفتگو با حاج محمدحسین درافشان، «بازار حدود 90 روز بسته بود»، سوره، شماره 2، بهمن 1389، ص 56.
گفتگو با حضرت آیت­الله هادی باریک­بین، «منتظر بودیم امام چه دستوری داده­اند»، سوره، شماره 2، ویژه­نامه انقلاب اسلامی، بهمن 1389، ص 14.
مصاحبه با حاج علی حاجی­شفیعی­ها، پنج­شنبه 10 بهمن 1398.
مصاحبه با حاجی ابوالقاسم مشاتی­ها، جلسه دوم، جمعه 29 شهریور 1398.
مصاحبه با حاجی ابوالقاسم مشاتی­ها، جلسه سوم، جمعه 29 شهریور 1398.
مصاحبه با حجت­الاسلام حسین آقاعلیخانی، جمعه مورخه 11 بهمن 1398.
مصاحبه با حسین پورزرشکی، پنجشنبه 16 مرداد 1399).
مصاحبه با محمد توکلی، جمعه، مورخه 12 مهر 1398.