TY - JOUR ID - 168446 TI - نقش نفوذ اجتماعی علمای خراسان در واقعه مسجد گوهرشاد (با تکیه بر نظریه نخبگان پاره‌تو) JO - تحقیقات اسنادی انقلاب اسلامی JA - IRS LA - fa SN - 2717-2945 AU - شاهرخی, سیدعلاالدین AD - دانشیار گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه لرستان، خرم آباد، ایران. Y1 - 2023 PY - 2023 VL - 4 IS - 8 SP - 141 EP - 164 KW - حرم امام رضا (ع) KW - مسجد گوهرشاد KW - علمای خراسان KW - نفوذ اجتماعی KW - دادخواهی DO - N2 - نهادهای اجتماعی در تاریخ معاصر ایران با محوریت نهاد دین و با زعامت روحانیت و حوزه‌های علمیه بوده است؛ شواهد تاریخی در این دوران بیانگر کنش­های متعدد اجتماعی عالمان شیعی و نفوذ فوق­العاده آنان در میان توده­های مردم است. فقدان بسترهای لازم برای دست­یابی به امنیت و حقوق اجتماعی و رشد نسبی آگاهی مردم موجب گردید تا در دوران مورد­نظر بارها، مکان­های مقدس مذهبی را با رهبری علما به­عنوان مراکز دادخواهی مورد استفاده قرار دهند؛ در این راستا تحصن در مسجد گوهرشاد در تیرماه 1314 با درخواست و پشتیبانی مردم و نفوذ اجتماعی علمای خراسان که نخبگان عصر خود بودند از برجستگی خاصی برخوردار است. این تحقیق با استفاده از روش پژوهش تاریخی و به شیوه توصیفی- تحلیلی انجام پذیرفت و تلاش نمود واقعه مسجد گوهرشاد را از منظر نفوذ و قدرت اجتماعی علما بررسی نماید. یافته‌های پژوهش حاضر گویای این است که با اجرای برنامه­های شبه مدرنیستی پهلوی اول، نه‌تنها برخی باورها و رسوم مذهبی مورد تهدید و تغییر قرار گرفتند بلکه بسیاری از وظایف اجتماعی روحانیون و معیشت اقشاری از بازاریان کاهش یافت، بنابراین آن­ها با مراجعه مکرر به علما خواهان اقدام آنان شدند. با توجه به نظریه پیشگامی نخبگان پاره­تو، علمای خراسان به­عنوان نخبگان جامعه ایران معاصر با هدایت توده­های مردم در مسجد گوهرشاد به فعالیت پرداختند. اتکای مردم به علما، رهبران فکری خود برای گفت و گو با حاکمیت بود؛ اما نتیجه این اعتراض فرهنگی، اقدامی به دور از گفتمان تفکر محور، قتل‌عام تعدادی از مردم و تبعید تعدادی از علمای خراسان و بازاریان بود. UR - http://www.irstudies.ir/article_168446.html L1 - http://www.irstudies.ir/article_168446_eeebca2b74249216b27a7fada7fa60b9.pdf ER -